21η Φεβρουαρίου 1913: Οι Κρητικοί κι ένας Αμερικανός στρατιώτης στην Ήπειρο

Η 21η Φεβρουαρίου 1913 είναι μία ιστορική επέτειος για την Ελλάδα η οποία συνδέει την Κρήτη με την Ήπειρο. Την ημέρα αυτή απελευθερώθηκαν τα Ιωάννινα και οι Κρήτες διαδραμάτισαν το δικό τους ιστορικό ρόλο. Δεν ήταν μόνο ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ο οποίος ως πρωθυπουργός συνέβαλε τα μέγιστα σε αυτό τον ιερό σκοπό, αλλά και ο «Ιερός Λόχος Κρητών Φοιτητών», ο οποίος συμμετείχε σε όλες τις ηρωικές μάχες για την απελευθέρωση της Ηπείρου.

Δρ ΣΩΤΗΡΗΣ ΚΑΜΕΝΟΠΟΥΛΟΣ

Ο ίδιος ο Βενιζέλος στις 14 Οκτωβρίου 1912, παρέδωσε στον Αντισυνταγματάρχη Πεζικού Λάμπρο Συνανιώτη τη σημαία του Συντάγματος που έλαβε μέρος στις μάχες Πέντε Πηγαδιών (24-27 Οκτ.), Πεστών (29 Οκτ.) και από το Δεκέμβριο 1912 μέχρι τις 21 Φεβρουαρίου1913 στις θρυλικές και φονικές μάχες Αετοράχης, Μανωλιάσας και Μπιζανίου. Από Κρήτες πολεμιστές του Συνανιώτη ακούστηκε πρώτη φορά η ιαχή «ΑΕΡΑ».

Οι Κρήτες εθελοντές δημιούργησαν 77 σώματα δυνάμεως 3.500 ανδρών με αρχηγούς τους Γύπαρη, Ηππίτη, Κυριάκο Μητσοτάκη, Δεληγιαννάκη, Μακρή, Σκουλά, Μάνο και άλλους. Ακόμη 3.500 Κρήτες συγκρότησαν το Ανεξάρτητο Σύνταγμα Κρητών υπό τον Αντισυνταγματάρχη Συνανιώτη.

Τον Οκτώβριο του 1912 έφθασε στην Πρέβεζα ο Ιερός Λόχος Κρητών Φοιτητών με 240 (κατ’ άλλους 250) φοιτητές οι οποίοι εντάχθηκαν στο Στρατό Ηπείρου (από αυτούς τους αμούστακους ήρωες οι 160 έπεσαν νεκροί κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεων) και o Λόχος Κρητών δασκάλων που εντάχθηκε στο Σύνταγμα του Ηππίτη.

Ο Κωστής Καπιδάκης, εθελοντής φοιτητής της Νομικής στον «Ιερό Λόχο Κρητών Φοιτητών» και μετέπειτα προϊστάμενος της Γραμματείας του Εφετείου Κρήτης γράφει: «Εκ των 1.400 ανδρών του Τάγματος που είχε ενταχθεί ο Λόχος Φοιτητών έμειναν ζώντες 567. Οι λοιποί 833 είχαν πέσει στο πεδίο της Μάχης και το Τάγμα οργανώθηκε σε Διλοχία».

Ο «Ιερός Λόχος Κρητών Φοιτητών» υπαγόταν στο 1ο Τάγμα Κρητών του Ανεξάρτητου Συντάγματος Κρητών. Ο ιερολοχίτης Ιωάννης Κ. Χατζιδάκης και μετέπειτα γεωπόνος, στο βιβλίο του “Ηρώον Πολεμιστών” το 1927, μας δίνει μια πλήρη και συνοπτική εικόνα της οργάνωσης και της δράσης αυτού του ηρωικού λόχου:

«Ο Κρητικός Εθελοντικός Λόχος απετελέσθη εκ 250 φοιτητών και σπουδαστών, οίτινες εγκαταλείψαντες τα μαθητικά θρανία, έσπευσαν αμέσως μετά την κήρυξιν των Βαλκανικών Πολέμων αυθορμήτως να χύσωσιν και αυτοί το αίμα των ως Ιερολοχίται του 1821, υπέρ της απελευθερώσεως των υπό τον Τουρκικόν Ζυγόν στεναζόντων αδελφών μας. Ελαβον μέρος απ’ αρχής μέχρι τέλους εις την γιγαντομαχίαν του Ηπειρωτικού Αγώνος.

“Διεδραμάτισαν κύριον ρόλον εις την μάχη των Πεστών, κυριεύσαντες και δύο πυροβόλα – πρώτοι εισελθόντες εις Πεστά… Η 21η Φεβρουαρίου 1913, ημέρα παραδόσεως του Μπιζανίου, εύρεν αυτούς απέναντί του και εις απόστασιν 200 μόλις μέτρων. Αλλά και το έγγραφον της παραδόσεως των Ιωαννίνων κατατέθη εις χείρας των. Και δι’ αυτών, μεταβιβάσθη εις Γενικόν Αρχηγείον…».

Αποκορύφωμα της συμμετοχής και της συμβολής των Κρητών για την απελευθέρωση της Μακεδονίας και της Ηπείρου κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους 1912 – 1913 αποτελούν και οι μαθητές του Γυμνασίου Χανίων. Εθελοντικό σώμα δημιούργησαν και οι Έλληνες Ερυθροχιτώνες γνωστοί ως Γαριβαλδινοί του Ριτσιώτη Γαριβάλδη που ήλθε από την Ιταλία.

Σ’ αυτό κατατάσσεται με 70 Κερκυραίους εθελοντές και ο Κερκυραίος βουλευτής και ποιητής Λορέντζος Μαβίλης, ο οποίος ξεψυχώντας μετά τον θανάσιμο τραυματισμό του στο Δρίσκο Ιωαννίνων στις 23 Νοεμβρίου 1912 είπε την αθάνατη φράση: «Δεν ήλπιζα τέτοια τιμή, να δώσω τη ζωή μου για την Ελλάδα».

Στο άκουσμα του πολέμου, 225 παλληκάρια που ήταν εγκατεστημένα στην Αμερική συγκρότησαν τον Ιερό Λόχο Φιλαδέλφειας, γνωστό σαν Λόχο των Αμερικανών. Τα εγκατέλειψαν όλα προκειμένου να προσφέρουν στην Πατρίδα. Με την οικονομική συνδρομή των εκεί Ηπειρωτών μίσθωσαν επιβατικό πλοίο, αγόρασαν 4 πεδινά κανόνια και οπλισμό και το Νοέμβριο 1912 εντάχθηκαν στο Ανεξάρτητο Σύνταγμα Κρητών του Συνανιώτη. Οι μισοί σκοτώθηκαν στην Αετοράχη Ιωαννίνων.

Κρητικόπουλο ψυχομαχεί στου Μπιζανιού τη ράχη
Δεν έχει μάνα να τον κλαίει, κύρη να τον λυπάται,
ούτε αδερφό ουτ’ αδερφή να τον ψυχοπονάται,
μόνο το δεκανέα ντου κι εκείνος τον λυπάται.

Μία άλλη άγνωστη στους πολλούς ιστορία περιλαμβάνει το όνομα Thomas Setzer Hutchison. Το όνομα αυτό ίσως δεν σημαίνει κάτι ιδιαίτερο για αρκετούς Έλληνες. Ο Thomas Setzer Hutchison ήταν Αμερικανός στρατιωτικός (ταξίαρχος) ο οποίος συμμετείχε το 1912 στις μάχες του Μπιζανίου για την απελευθέρωση των Ιωαννίνων από τους Οθωμανούς. Ο ταξίαρχος Thomas Setzer Hutchison ανήκε στην Εθνική Φρουρά του καταγόταν από το Tennessee των ΗΠΑ.

Κατά τη διάρκεια μίας επίσκεψής του στη Νέα Υόρκη, ο ταξίαρχος Hutchison βρέθηκε μπροστά σε μία συγκινητική σκηνή όπου Ελληνοαμερικανοί εθελοντές ετοιμαζόταν να φύγουν για την Ελλάδα ώστε να συμμετάσχουν στις μάχες για την απελευθέρωση των Ιωαννίνων. Ο Hutchison δεν δίστασε ούτε στιγμή και κατετάγη εθελοντής.

Ο Hutchison πολέμησε στο Μπιζάνι δίπλα-δίπλα με Έλληνες στρατιώτες (και στους Κρητικούς εθελοντές ίσως;) όπου και τραυματίσθηκε. Ο Hutchison μάλιστα συναντήθηκε με τον Ελευθέριο Βενιζέλο στην Αθήνα λίγες ημέρες πριν μεταβεί στο Μπιζάνι. Όταν ο ταξίαρχος Hutchison επέστρεψε στις ΗΠΑ, το 1913, δημοσίευσε ένα βιβλίο με τίτλο «An American soldier under the Greek flag at Bezanie» (Ένας Αμερικανός στρατιώτης υπό την Ελληνική Σημαία στο Μπιζάνι).

Τιμή και δόξα από τους Έλληνες λοιπόν τόσο στους κρητικούς εθελοντές όσο και στον ήρωα Αμερικανό πολίτη, όπως άλλωστε κάνουμε για όλους όσοι πολέμησαν δίπλα μας στους αγώνες του Έθνους.

Ως Ηπειρώτης στην καταγωγή, ορμώμενος εξ Ιωαννίνων, εκφράζω κι εγώ τη διαχρονική βαθιά μου ευγνωμοσύνη σε όλους αυτούς τους ηρωικούς Κρήτες και στον Αμερικανό ταξίαρχο Hutchison, οι οποίοι από κοινού έδωσαν τις ζωές τους για την απελευθέρωση των Ιωαννίνων, της γενέτειρας πόλης μου. Και σιγοτραγουδώ τους στίχους των δύο παρακάτω δημοτικών τραγουδιών:

«Τα πήραμε τα Γιάννενα, μάτια πολλά το λένε, μάτια πολλά το λένε όπου γελούν και κλαίνε. Το λεν’ πουλιά των Γρεβενών κι αηδόνια του Μετσόβου, όπου τα σκίαζεν η παγωνιά κι ανατριχίλα φόβου. Το λεν’ οι χτύποι κι οι βροντές, το λένε και οι καμπάνες, το λέν’ και οι χαρούμενες κι οι μαυροφορέμενες μάνες».

«Στα Πεστά και στο Μπιζάνι, μάνα μου τι κρύο κάνει. Στα Πεστά στη Μανωλιάσα που δεν πήραμε ανάσα. Δεν με φοβίζουν μάνα μου οι σφαίρες τα κανόνια. Μόν’ με φοβίζει η παγωνιά, του Μπιζανιού τα χιόνια». ΑΘΑΝΑΤΟΙ!

 

Πηγη αρθρου

Το βρηκαμε εδω history-point.gr